علل افزایش قیمت دلار سال 97: دلار چطور به مرز 6000 تومان رسید؟

برای افزایش قیمت دلار علل مختلفی ذکر می شود؛ نزدیک شدن به زمان اعلام تصمیم ترامپ درباره برجام، کارشکنی برخی دولت های منطقه ای، کارشکنی های برخی عوامل تاثیرگذار، تصمیمات نادرست اقتصادی و… از جمله علل افزایش قیمت دلار عنوان می شود.

توییت های مشاور رئیس جمهور

حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور روز گذشته سه توییت درباره افزایش قیمت دلار در برابر ریال منتشر کرد و این ماجرا را به عوامل خارجی نسبت داد. آشنا با اشاره به دخالت های خارجی در آشوبهای دی ماه سال 96، افزایش قیمت دلار را نیز ناشی از برخی دخالت های خارجی دانست و به پایتختی که بدنبال راه اندازی جنگی با واسطه و چندلایه علیه تهران است، هشدار داد: «صبوری فرزندان سلمان فارسی هم حد و حدودی دارد.»
آشنا در توئیت اول خود نوشت: ارز ارزان می شود اما نه با مماشات با محتکران جسوراسکناس و قاچاقچیان قهار اربیل و استانبول.
وی ساعتی بعد در توییتر نوشت: مشکل فقط چهار راه استانبول نیست؛ بخشی از مشکل 4 راهی است که به استانبول، اربیل، دوبی و … منتهی می شود. مردم و دولت نه تسلیم بحران سازی اجتماعی دی ماه شدند و نه تسلیم بحران سازی اقتصادی، ارتباطی و اطلاعاتی اردیبهشت می شوند. ساعت پایتخت ایران هرگز به وقت شام تنظیم نخواهد شد.
وی در سومین توییت خود نوشت: چند صد نام کاربری دروغین که با منشأ مکانی و مضمون واحد به نوشته قبلی  هجوم آوردند، حجت را برایم تمام کرد. وقتش رسیده که صریح تر عرض کنم:  پایتختی که بدنبال راه اندازی جنگی با واسطه و چندلایه علیه تهران است باید مراقب باشد صبوری فرزندان سلمان فارسی هم حد و حدودی دارد.

نگرانی از تصمیم ترامپ، علت افزایش قیمت دلار

جمشید پژویان، اقتصاددان می‌گوید هرچه به ۲۲ اردیبهشت، زمان اعلام نظر ترامپ درباره برجام نزدیک‌تر می‌شویم، انتظار افزایش قیمت دلار در بازار بالاتر می‌رود.
پژویان در گفت و گو با خبرنگار ، در پاسخ به این سوال که «اوضاع متلاطم بازار ارز چقدر با احتمال خروج آمریکا از برجام در روز ۲۲ اردیبهشت ماه، ارتباط دارد؟»، گفت: کاملا آشکار است مسئله‌ای که امروز در بازار ارز شاهد آن هستیم، بخش عمده‌ای از آن مربوط از به تهدید بازگشت تحریم‌ها و حتی تشدید آن به وسیله آمریکاست.
او افزود: هرچند این موضوع یعنی احتمال بازگشت تحریم‌ها از آغاز روی کار آمدن آقای ترامپ، مطرح بوده، ولی به هر حال آقای ترامپ، توافق هسته‌ای را تمدید می‌کرد و اروپا هم به صورت جدی در مقابل این اظهارات ترامپ و تصمیم آمریکا ایستاده بود؛ ولی طی ماه‌های اخیر، رییس جمهور آمریکا موفق شده حداقل کشور‌های اصلی و عمده اروپایی یعنی آلمان، انگلیس و فرانسه را با خود همراه کند و به بهانه موشک‌های بالستیک، این احتمال بالا می‌رود که اروپا هم به آمریکا بپیوندد.
رییس پیشین شورای رقابت گفت: طبیعی است که در صورت بازگشت تحریم ها، درآمد‌های ارزی ما تحت تاثیر قرار می‌گیرند؛ صادرات نفتی و پتروشیمی ما تحت فشار قرار می‌گیرد عرضه به طور کلی کاهش می‌یابد؛ و بدیهی است که انتظاری که به دنبال این اتفاق وجود دارد، افزایش قیمت ارز است.
پژویان اضافه کرد: هرچه به تاریخ زمانی مذکور نزدیک می‌شویم، بدیهی است که این انتظارات بالاتر می‌رود، چون ما اثرات مثبتی را شاهد نیستیم؛ یعنی اروپا به امریکا نزدیک می‌شود و نه دورتر؛ و این انتظار واقعی است.
او ادامه داد: در این شرایط، عده‌ای از کسانی که برای واردات یا قاچاق نیاز به ارز دارند می‌خواهند زودتر ارز ارزان‌تر خردیداری کنند و سوداگران هم دارایی‌های دیگر خود را به ارز تبدیل می‌کنند به خصوص که دارایی‌های دیگر دارای بازده بالایی نیستند. سیاست‌های چند ماه گذشته شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی و کاهش سود بانکی هم یکی از عواملی است که بخشی از دارایی‌هایی را که به صورت سپرده یا سرمایه گذاری در شرکت‌های سرمایه گذاری بودند، بخواهند به سمتی بروند که بازده بالاتری دارد. در این شرایط، انتظار برای افزایش قیمت دلار می‌تواند منطقی باشد.
پژویان در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان در صورت خروج آمریکا از برجام و باقی ماندن اروپا رقمی را برای قیمت دلار پیش بینی کرد یا خیر، گفت: خیر، نمی‌توان رقمی را پیش بینی کرد. زیر این کار غیرعلمی است. اگر فرصتی وجود داشت که تحقیقاتی روی این موضوع انجام می‌گرفت شاید می‌شد حدودی را تعیین کرد، ولی در حال حاضر، به دلیل آنکه منشا این مسئله بیشتر سیاسی است تا اقتصادی نمی‌شود رقمی پیش بینی کرد.

دلار در مرز 6000 تومان

دلار همچنان می‌تازد؛ به‌طوری‌که دیروز در نرخ‌های پنج‌هزار و ۶٠٠ و پنج‌هزار و٨٠٠ تومان خرید و فروش شد. اما این تمام ماجرا نبود؛ طبق معمول با روند افزایشی نرخ دلار، صرافی‌ها بار دیگر نرخ دلار را از روی تابلوی معاملات خود حذف کردند و باز هم تأکید کردند که دلار نداریم. بازار ارزی که مقامات بانک مرکزی بارها از ساماندهی آن سخن گفته بودند و اواخر سال گذشته وعده آرامش آن را داده بودند، در سال جدید و در تعطیلات نوروز بی‌سروصدا سرکش‌تر شده و گویا قرار نیست رام شود. 
دلاری که بانک مرکزی مدعی بود افسار آن را از ابتدای دولت یازدهم در دست گرفته و تلاش زیادی برای آن داشته است، اما افسارش در دولت دوازدهم و اواخر سال گذشته از دست این نهاد پولی و بانکی رها شده و از نرخ پنج‌هزارتومان هم عبور کرده و دیروز در چهارراه استانبول در نرخ‌های پنج‌هزار و۶٠٠ تا پنج‌هزار‌و‌٨٠٠ تومان در نوسان بود. 
البته تاخت قیمت‌ها تنها در نرخ ارز خلاصه نشد بلکه قیمت انواع سکه نیز به‌دلیل آنچه که افزایش قیمت دلار نامیده شد، برای اولین‌بار در طول تاریخ به نرخ‌های بی‌سابقه‌ای رسید و بنا به گفته‌های محمد کشتی‌آرای، رکورد جدیدی را به ثبت رساند. به‌طوری‌که قیمت سکه در بازار آزاد به نرخ‌های یک‌میلیون‌و‌٩٠٠هزار تومان و تا دو ‌میلیون تومان هم رسید. 
با‌وجود‌این، هر چند برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس حال این روزهای بازار را به سمت عملکرد ضعیف این نهاد پولی و بانکی نشانه می‌گیرند، اما بانک مرکزی همچنان سکوت کرده و گویا تمایلی به اظهارنظر ندارد. شاید سکوتی که بانک مرکزی اختیار کرده به این دلیل است که با هر اظهارنظری دوباره این بازار متلاطم می‌شود و تأثیر منفی بر بازار خواهد داشت. نمونه این موضوع را می‌توان به صحبت‌های سال گذشته ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی، درباره نوسانات ارزی ارتباط داد. همان زمان که نوسانات نرخ ارزی به قدری شدت گرفت که این مقام مسئول در سخنانی صراحتا اعلام کرد که نرخ ارز قطعا در روزهای آینده کاهش خواهد یافت؛ چراکه ذخایر بانک مرکزی در حد بسیار مناسبی است و جای نگرانی از این بابت وجود ندارد. اما بازار ارز بی‌توجه به این صحبت‌ها همچنان به تاخت‌وتاز خود ادامه داد تا اینکه از مرز پنج‌هزار تومان هم گذشت و در ایام تعطیلات نوروز بی‌سروصدا روندی افزایشی در پیش گرفت. 
حال بعد از اینکه دلار از پنج‌هزار تومان عبور کرد، رئیس کل بانک مرکزی، دلیل اصلی اوضاع نامساعد فعلی را انتظارات اعلام کرد و با تأکید بر اینکه بازار ارز یکی از پیچیده‌ترین بازارهاست؛ اوضاع بازار را با وجود دلار پنج‌هزارو ١٠٠ تومانی مثبت ارزیابی کرد و از مناسب‌بودن تراز ارزی کشور اطمینان داد و در سوی دیگر بر این موضوع که بازار در بلندمدت دچار کسری و کمبود ارز نخواهد بود، تأکید کرد اما توضیح نداد که در‌حال‌حاضر با نوسانی که پیش روی بازار قرار دارد و قیمت‌ها در تلاطم هستند، بانک مرکزی چه کنترلی بر عوامل ایجادکننده این شرایط داشته و برنامه آن برای کوتاه‌مدت چیست؟ مثبت ارزیابی‌کردن بازار ارز در حالی است که دیروز نرخ دلار به پنج‌هزار و ٨٠٠ تومان رسید. باوجود‌این، هر چند بانک مرکزی همچنان سکوت اختیار کرده است، اما قرار است رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد امروز در جلسه‌ای که کمیسیون اقتصادی مجلس ترتیب داده است، حاضر شوند و درباره نوسانات اخیر ارزی پاسخ‌گو باشند. برای همین نمایندگان مجلس تأکید می‌کنند که ارائه گزارش کلیشه‌ای مدیران بانک مرکزی درباره وضعیت بازار ارز قابل قبول نیست.

کاهش ارزش پول ملی

شهاب نادری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از وضعیت نابسامان در بازار ارز که به چالش در بازارها منتهی شده است، گفت: متأسفانه علی‌رغم اینکه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از ماه‌ها قبل درباره نوسانات بازار ارز به مسئولان ذی‌ربط هشدار داده بود، اما اقدام مؤثری برای مدیریت بازار صورت نگرفت. او در گفت‌‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، اضافه کرد؛ یکی از لازمه‌های حمایت از بخش تولید و کالاهای ایرانی، ایجاد ثبات در بازار ارز است؛ اما متأسفانه در ابتدای سال ٩٧ قیمت دلار در ادامه روند صعودی به بیش از پنج ‌هزار تومان رسید و این وضعیت نامناسب، بعد از تعطیلات نوروز ادامه پیدا کرد. 
به گفته نادری؛ بخش تولید با این وضعیت بازار ارز با چالش‌های بیشتری روبه‌رو می‌شود و علاوه‌بر‌آن قیمت کالاها و خدمات بیشتر گران می‌شود. او همچنین از کاهش شدید قدرت پول ملی انتقاد کرد و ادامه داد؛ بانک مرکزی باید به این وضعیت نابسامان در بازار ارز خاتمه دهد؛ چراکه در چند ماه گذشته اقدام عملی برای مهار گرانی غیرمنطقی دلار انجام نشد و تیم اقتصادی دولت دوازدهم باید پاسخ‌گوی وضعیت موجود در بازار باشد؛ چراکه اگر قیمت دلار حتی براساس نرخ تورم نیز افزایش می‌یافت، باید قیمت این ارز نهایتا به حدود چهارهزارو ۴٠٠ تومان می‌رسید. آنچه مشخص است، این است که بخشی از افزایش قیمت دلار حبابی است؛ بنابراین باید این حباب با اقدامات اقتصادی از بین برود. او این نکته را هم یادآوری کرد؛ اینکه مدیران بانک مرکزی بخواهند در جلسه امروز کمیسیون اقتصادی مجلس به ارائه گزارش کلیشه‌ای درباره وضعیت بازار ارز بسنده کنند، پذیرفتنی نیست؛ چرا‌که دلار با قیمت حدود پنج‌هزارو ۴٠٠ تومان در بازار معامله می‌شود و بازار در‌حال‌حاضر با چالش جدی روبه‌رو شده است. 
نادر قاضی‌پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، نیز دراین‌باره به خانه ملت گفته است؛ در سال ٩١ به مردم در قالب هدفمندی یارانه‌ها ۴۵ دلار پرداخت می‌کردیم؛ اما در شرایط کنونی هشت دلار پرداخت می‌شود؛ درحالی‌که در سال ٩١ به کارگران ماهانه حدود ٧٠٠ دلار پرداخت می‌شد؛ اما در‌حال‌حاضر زیر ٢٠٠ دلار پرداخت می‌شود. او این را هم گفت که در سال گذشته بین ٢٠۵ کشور، ایران رکورددار کاهش ارزش پول ملی بود.

علت افزایش قیمت دلار

مصطفی خانزاده، کارشناس بازار ارز، درباره نوسانات بازار ارز با بیان اینکه دقیقا نمی‌دانیم چه اتفاقی در بازار ارز رخ داده است، می‌گوید؛ به‌هر‌حال نرخ دلار در بازار روند افزایشی داشته است. البته تا روز شنبه خریدار زیادی برای دلار نبود؛ اما دیروز مردم زیادی برای خرید آمده بودند؛ یعنی روند افزایشی دلار روی خرید مردم تأثیرگذار بوده است. در واقع وقتی دلار از پنج‌هزار‌و صد به پنج‌هزار‌و ۶٠٠ تومان رسید، اغلب آنهایی که خرید داشتند، به سمت بازار روانه شدند. او با بیان اینکه واقعا اتفاقی در بازار ارز نیفتاده، اضافه کرد؛ شاید ارز مسافرتی از سوی بانک مرکزی افزایش یافته باشد. در‌این‌صورت می‌تواند در بازار آزاد تأثیرگذار باشد. به گفته این کارشناس ارز؛ البته امکان دارد عرضه دلار از سوی بانک مرکزی محدود بوده باشد و همین موضوع در افزایش نرخ دلار مؤثر بوده باشد. به نظر می‌رسد بانک مرکزی باید در بازار ارز دخالت کند. او با بیان اینکه چنین وضعیتی در بازار ارز طبیعی نیست، می‌گوید؛ دلار آزاد دیروز به پنج‌هزار‌و ۶٠٠ تومان رسید.